بررسی امکان جایگزینی منابع قرضه کوهی شمال شهر مشهد بجای منابع قرضه رودخانه ای

مصالح ساختمانی مناسب یکی از ملزومات و نیازهای اساسی هر پروژه عمرانی می باشد. یکی از مهمترین و پر کاربردترین مصالح ساختمانی مورد نیاز پروژه ها را شن و ماسه تشکیل می دهد. شن و ماسه به دو نوع اصلی تفکیک می شود، شن و ماسه رودخانه ای یا طبیعی و شن و ماسه کوهی یا شکسته. هر یک از این انواع ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در این میان شن و ماسه طبیعی به دلیل علل مختلفی همچون گسترش وسیع در سطح دشت ها، سهولت برداشت، هزینه اندک فراوری و کیفیت نسبی مناسب مصالح در کاربردهای روزمره آن، بیشتر مورد توجه بوده و برداشت از آنها بیش از حد استاندارد انجام می گردد. این برداشت های بی رویه باعث بروز مشکلات زیست محیطی عدیده ای در جوامع گردیده است. این مشکلات فقط مختص محیط برداشت مصالح نبوده و تا کیلومترها دورتر نیز ادامه خواهد یافت و با توجه به گسترش روز افزون شهرها و نزدیک شدن به بخش های حاشیه ای دشت ها، مشکلات بیشتر بروز خواهند کرد.به نحوی که در بسیاری از کشورهای دنیا همچون کانادا و انگلستان و همچنین در بسیاری از استان های کشور همچون گلستان، خوزستان و مازندران برداشت مصالح رودخانه ای ممنوع شده است. اما ساخت و سازها و نیاز به این مصالح هرگز پایان نمی یابد. بنابراین کشورها به سمت یافتن منابع کوهی مناسب جهت جایگزینی با مصالح فعلی می باشند. درحال حاضر در شهر مشهد مصالح رودخانه ای از چهار محور اصلی تامین می شود. این محورها شامل: فریمان، کلات، سرخس و فردوسی می باشد که با توجه به نزدیکی و کیفیت مصالح، محور سرخس دارای بیشترین میزان برداشت می باشد. خصوصیات منحصر به فرد مصالح کوهی یا شکسته باعث گردیده تا هم اکنون در برخی از پروژه ها همچون بخش های خاصی از راه سازی، بالاست و غیره از آنها استفاده شود. از جمله خصوصیات مهم این نوع مصالح، یکنواخت بودن سنگدانه های تولیدی از لحاظ جنس، سن، دوام و مقاومت می باشد. علاوه بر آن این مصالح معمولاً فاقد مواد خارجی و مواد آلی می باشند و لذا از کیفیت بهتری برخوردار هستند. از این رو در این پژوهش سعی بر آن شد تا به معرفی یکی از بهترین پتانسیل های برداشت این مصالح در نزدیکی مشهد که دارای کیفیت بسیار مناسب، درجه خلوص بالا و حجم مناسب برداشت می باشد، پرداخته شود. یکی دیگر از مهمترین دلایل انتخاب این محل، وجود و تمرکز بیشترین واحد شن شویی در این محور و در نتیجه مشکلات بیشتر در این محور و در معرض خطر بودن این منطقه است. این محدوده دارای رخنمون وسیع و حجم مناسب جهت برداشت مصالح و مهمتر از آن دارای امنیت محیطی کافی نیز می باشد. در این پژوهش بر روی نمونه های برداشت شده آزمایشات مختلفی صورت گرفت و کیفیت آن را مورد تایید قرار داد. بعلاوه به منظور کنترل کیفیت مصالح برداشت شده، طرح اختلاط بتن آن نیز مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج این آزمایش نیز کیفیت مصالح را تایید و استفاده از آن را توصیه می کنند. بنابراین مصالح توصیه شده در محور سرخس(منطقه تنگل شور) بهترین جایگزین مصالح رودخانه ای فعلی می باشند.